Απόστασης λόγων

                            Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Πειραιώς Καλλίνικου

Ο άνθρωπος λέγει εύκολα λόγια. Ομιλεί χωρίς δυσκολία περί αρετής, περί ηθικής τελειώσεως, περί εναρέτου βίου, περί αγίας ζωής. Μπορεί όμως να εφαρμόζει όσα λέγει; Η πράξη πολλές φορές απέχει πολύ από τα λόγια. Η πράξη θέλει κόπο, θέλει θυσία, θέλει αγώνα, θέλει στέρηση, θέλει τόλμη, θέλει ψυχική μεταμόρφωση, θέλει ηρωισμό. Και εδώ ακριβώς είναι το ασθενές σημείο πολλών ανθρώπων, που λέγουν μεν και γράφουν ωραία λόγια, όμως δυσκολεύονται στην πράξη να εφαρμόσουν τα ωραία λόγια. Βέβαια, μια τέτοια διαγωγή είναι χριστιανικά απαράδεκτη. Ο Κύριος ποιούσε και εδίδασκε. Αυτή την παράδοση μας άφηκε και αυτήν καταγράφουν τα Ιερά Κείμενα, και οι Άγιοι της Εκκλησίας, μιμηταί του Κυρίου, πρώτα εφήρμοζαν και μετά δίδασκαν. Αυτό έπειτα είναι το βασικό χαρακτηριστικό της γνησιότητας και της αληθινής χριστιανικής ζωής. Στις μέρες μας οι άνθρωποι των λόγων έχουν πληθυνθεί. Ακούει κανείς και διαβάζει πολλές φορές ωραιότατες θεωρίες και ωραιότατα πράγματα. Εύκολα δε μερικοί αναπτύσσουν και θεολογικόν λόγον, όντως σπουδαιον, και δεν μπορεί να αρνηθεί κανείς την αξία μιας τέτοιας προσφοράς. Όμως, περιμένει κανείς πάντοτε απ’ αυτούς, οι οποίοι με πολλή ευκολία διδάσκουν, να εφαρμόζουν και οι ίδιοι τα όσα λέγουν στους άλλους. Δεν μπορεί κάποιος να γράφει και να αναπτύσσει ωραία λόγια πνευματικά, ο ίδιος όμως στην προσωπικήν του ζωή να συλλαμβάνεται άνθρωπος με εμπάθεια, κάποτε με φθόνον και κακότητα στην ψυχή εναντίον των άλλων.

Θαυμάζει κανείς ωραίες διδασκαλίες ορθοδόξου πνευματικότητας, όμως απογοητεύεται, όταν διαπιστώνει αθεράπευτη από τα πάθη την ψυχήν του διδάσκοντος και συγγράψαντος. Και όταν κανείς συλλαμβάνει κάποιον, και μάλιστα κληρικό, να λέει μεν και να γράφει ωραία λόγια, μέσα του όμως να κρύβει κακία και κομπλεξική την διάθεση εναντίον άλλων συναδέλφων του, τότε απογοητεύεται και άθελα του έρχεται στα χείλη η αρχαία φράση που δεν πρέπει να χαρακτηρίζει τη ζωή ενός σωστού χριστιανού: «Ω τλήμων αρετά, αρ’ ήσθα λόγοι…». Η πράξη θέλει σκληρόν αγώνα, θέλει σκληρή προσπάθεια, θέλει έξοδο εκ του εαυτού μας. Τον εαυτό μας όμως τον κουβαλάμε πάντοτε κοντά μας. Τον αγαπάμε και τον θωπεύουμε και πάντα τον δικαιολογούμε. Στους άλλους ήμαστε εύκολα τιμηταί. Στους άλλους εύκολα βλέπουμε το αχυράκι που είναι στο μάτι τους. Την δική μας «δοκό» δεν εννοούμε να καταλάβουμε και να παραδεχθούμε. Και εδώ ακριβώς βρίσκεται το μέτρον της αξίας μας και της πνευματικότητας μας. Στην πράξη πολλές φορές δίνουμε εξετάσεις και δεν παίρνουμε καλό βαθμό. Ο καλός βαθμός στα λόγια είναι εύκολος, στην πράξη είναι δύσκολος. Όμως, εάν δεν έχουμε πράξη στη ζωή μας, εάν δεν έχουμε καθαρά την καρδιά από το μίσος, την εγωπάθεια και την κακότητα προς τους άλλους, τότε δεν ξέρω αν έχουμε το δικαίωμα να λέμε λόγια καλά. Εάν δεν έχουμε μάτια ανοικτά να βλέπουμε και ό,τι καλό υπάρχει στους άλλους, αλλά μόνον υπερυψώνουμε ενώπιον των οφθαλμών μας το είδωλον του εαυτού μας, τότε διατρέχουμε τον κίνδυνον να μας αποδοκιμάσει ο Κύριος και να μας πει «ουκ οίδα υμάς». Ο Μέγας Βασίλειος μας λέει κάτι σοφόν, που πρέπει εμεί ιδιαίτερα οι κληρικοί να πράξουμε ιδιαιτέρως «καν μύρια δια των λόγων φιλοσοφήσωμεν, βιον δε μη παρεχώμεθα των άλλων βελτιόνα, το κέρδος ουδέν».

Αυτή η απόσταση λόγων και έργων είναι λίαν επικίνδυνη ιδιαίτερα σε μας τους κληρικούς. Υποχρέωση μας είναι, όχι απλώς να διδάσκουμε τον λαόν, αλλά πρώτοι εμείς να αγωνιζόμεθα να εφαρμόζουμε αυτά που λέμε για τους άλλους. Και η φοβερά γάγγραινα, την οποία θα πρέπει να προσέξουμε πολύ, είναι η εγωπάθεια, που εύκολα αναπτύσσεται στην καρδιά του ικανού. Όσο πιο ικανοί είμεθα, τόσον μεγαλύτερον κίνδυνο εγωπάθειας διατρέχουμε. Χρειάζεται αναγέννηση καρδιάς και ταπείνωση στην πράξη. Κατά την ορθήν διδασκαλία αγιότης είναι η ταπείνωση και η μετάνοια και λιγότερη η δύναμη του θαυματουργείν. Η ταπείνωση και  μετάνοια εκλεπτύνουν την συνείδηση, καλλιεργούν την αγάπη, εκδιώκουν την αντιπάθεια προς τους άλλους και καταστρέφουν την ψευδή και απατηλή ιδέα ότι είμεθα καλύτεροι από τους άλλους. Πάντως, πρέπει να ελέγχουμε τους εαυτούς μας και να βλέπουμε κατά πόσον οι διδασκαλίες και οι θεολογίες μας συμφωνούν με τον εσωτερικό μας κόσμο, με την ταπείνωση, την καλοσύνη και την αγάπη στη ζωή μας.

Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο Περιοδικό Πειραϊκή Εκκλησία τον Ιούλιο του 1997